Thời tiết nắng nóng là điều kiện thuận lợi dẫn đến đột quỵ, đặc biệt là các đối tượng có tiền sử bị tăng huyết áp, đái tháo đường, mỡ máu cao.
Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng số ca đột quỵ thường tăng lên đáng kể trong những tháng mùa hè. Điều này liên quan mật thiết đến các yếu tố thời tiết và sinh lý học của con người trong điều kiện nhiệt độ cao.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, tỷ lệ đột quỵ tăng khoảng 10% trong các tháng mùa hè so với các tháng mùa đông.
Một nghiên cứu khác tại Nhật Bản cũng cho thấy tỷ lệ đột quỵ do thiếu máu cục bộ tăng khoảng 15% trong mùa hè, trong khi đột quỵ do xuất huyết tăng khoảng 10%.
Tại Trung Quốc, một nghiên cứu kéo dài 10 năm phát hiện rằng số ca đột quỵ do thiếu máu cục bộ cao nhất vào mùa hè và thấp nhất vào mùa đông, với sự khác biệt khoảng 20%.
Đột quỵ do nắng nóng là gì?
Đột quỵ do nắng nóng là tình trạng đột quỵ xảy ra do nắng nóng thúc đẩy các yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến đột quỵ. Theo đó, nắng nóng có thể không phải là nguyên nhân trực tiếp gây đột quỵ, nhưng nó gián tiếp đưa đến hậu quả thông qua các vấn đề, bệnh lý khác.
Đột quỵ còn gọi là tai biến mạch máu não thường xảy ra đột ngột khi nguồn máu cung cấp cho não bị tắc nghẽn, gián đoạn hoặc suy giảm. Khi đó, não bị thiếu oxy, dinh dưỡng và các tế bào não bắt đầu chết trong vòng vài phút. Người bị đột quỵ có nguy cơ tử vong cao nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời.
Vì sao nắng nóng dễ gây đột quỵ
Nắng nóng khiến thân nhiệt tăng, cơ thể bài tiết nhiều mồ hôi từ đó gây mất nước. Nếu không bổ sung nước kịp thời, cơ thể sẽ bị mất nước, kết cấu máu cô đặc, kết dính làm suy giảm khả năng lưu thông máu, tăng huyết áp và nguy cơ hình thành cục máu đông trong lòng động mạch. Từ đó, tăng nguy cơ đột quỵ.
Thân nhiệt bị tăng cao quá mức do nắng nóng cũng có thể gây rối loạn chức năng điều phối của hệ thần kinh trung ương. Điều này làm rối loạn hệ tuần hoàn máu và hô hấp, có thể gây thiếu hụt lưu lượng máu lên não.
Ngoài ra, đột quỵ do nắng nóng có thể còn do thời tiết nóng bức kéo dài gây rối loạn quá trình hoạt động của hệ tim mạch, khiến tim hoạt động kém hơn. Lúc này, hiệu suất bơm máu đến các cơ quan trong cơ thể trong đó có não bị suy giảm. Người đang ở ngoài trời nắng nóng đi vào phòng lạnh đột ngột cũng nguy cơ đột quỵ, vì mạch máu bị co lại đột ngột, tăng huyết áp.
Một số yếu tố nguy cơ gây đột quỵ khi nắng nóng hay trời nắng nóng dễ đột quỵ khác bao gồm:
- Tuổi tác: Người cao tuổi và trẻ em là đối tượng có nguy cơ bị đột quỵ khi nắng nóng kéo dài. Bởi vì, khả năng thích nghi với sự thay đổi nhiệt độ đột ngột ở hai đối tượng này kém hơn.
- Môi trường: Thường xuyên làm việc, tập luyện, sinh hoạt… trong môi trường tiếp xúc trực tiếp với nắng nóng, thời tiết khắc nghiệt khiến cơ thể dễ bị kiệt sức, làm tăng nặng bệnh tim mạch, huyết áp có sẵn dẫn đến nguy cơ đột quỵ não.
- Mắc bệnh lý mạn tính: Người mắc các bệnh mạn tính như bệnh tim, rung nhĩ, tiểu đường, tăng huyết áp, béo phì, bệnh phổi… có nguy cơ bị đột quỵ do nắng nóng cao hơn người khác.
- Thuốc điều trị: Người bệnh đang dùng các loại thuốc như thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn beta giao cảm, thuốc chống trầm cảm ba vòng, điện giải… dễ bị mất nước khi thời tiết nắng nóng. Kéo theo là gia tăng nguy cơ đột quỵ do cơ thể mất nước và không bổ sung kịp thời.
Những đối tượng có nguy cơ cao bị đột quỵ mùa nắng nóng
Trường hợp dễ bị đột quỵ, bao gồm: Trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 4 tuổi, người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên, người đang mắc bệnh mãn tính như bệnh tim, phổi, thận, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, rối loạn chuyển hóa, bệnh tâm thần, những người có lối sống không lành mạnh như hút thuốc lá, uống quá nhiều rượu bia, người không uống đủ nước,…
Người già và trẻ em dễ gặp phải biến cố đột quỵ mùa nắng nóng vì nhóm đối tượng này thích nghi với sự tăng nhiệt chậm hơn so với những người khác.
Ngoài ra, người sống trong khu vực đô thị thường có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn những người cư trú ở vùng nông thôn. Nguyên nhân là vì ban ngày trời nóng, những người ở thành phố chịu hiệu ứng đô thị, dẫn đến nhiệt độ môi trường đô thị thường tăng cao hơn mức nhiệt thời tiết. Trong khi đó, vào ban đêm lại xảy ra hiện tượng “đảo nhiệt”, tức là nhiệt độ từ đường nhựa, bê tông phả ra ngoài, khiến cho nhiệt độ buổi tối giảm chậm hơn so với ở vùng nông thôn.
Với thời tiết nắng nóng, nguy cơ bị đột quỵ thường xảy ra khi nhiệt độ ngoài trời dao động từ 32oC trở lên. Theo như mức nhiệt độ này, các bác sĩ đã có khuyến cáo không nên hoạt động mạnh ở ngoài trời, hay đang ngồi điều hòa trong nhà đột ngột ra ngoài đường vì dễ dẫn đến sốc nhiệt và đột quỵ tử vong.
Và đặc biệt, một đối tượng có nguy cơ bị đột quỵ cao nhất mùa nắng nóng. Đó là những người thừa cân béo phì lâu năm.
Bởi vì những người thừa cân béo phì lâu năm, khoảng 60-70% sẽ gặp các vấn đề về tim mạch, huyết áp hay mỡ máu cao.
Bởi vì lý do lớn nhất gây ra bệnh mỡ máu cao là do lượng mỡ trong cơ thể nhiều quá, dẫn đến việc cơ thể bị rối loạn chuyển hóa mỡ và là nguy cơ gây nên những bệnh lý nguy hiểm khác.
Vì vậy, giảm cân và kiểm soát lượng mỡ của cơ thể là cách tốt nhất để đề phòng nguy cơ bị đột quỵ, đặc biệt trong mùa nắng nóng.
Dấu hiệu đột quỵ do trời nắng nóng
Đột quỵ do nắng nóng thúc đẩy các yếu tố nguy cơ nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể đe dọa đến tính mạng hoặc khiến người bệnh phải chịu nhiều di chứng nặng nề như: mất khả năng ngôn ngữ, yếu liệt, tàn phế suốt đời… Do đó, việc nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ do trời nắng nóng hay do các nguyên nhân khác nói chung rất quan trọng, quyết định khả năng bảo toàn tính mạng của người bệnh.
Dưới đây là các dấu hiệu giúp bạn nhận biết một người có thể đang bị đột quỵ do nắng nóng: đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, thân nhiệt cao nhưng không đổ mồ hôi, tê yếu người, yếu liệt 1 bên hoặc toàn thân, méo mặt, động kinh, tim đập nhanh, thở nông, rối loạn tâm thần, mất phương hướng, ngất xỉu… Sau đó có thể xuất hiện tình trạng trụy mạch, hôn mê.
Nếu không nhận được sự hỗ trợ y tế kịp thời, người bị đột quỵ do nắng nóng có thể đối mặt nguy cơ nguy hiểm tính mạng.
Cách sơ cứu khi bị đột quỵ do nắng nóng
Nếu nghi ngờ người thân hoặc ai đó đang lên cơn đột quỵ mùa nắng nóng, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức hoặc chuyển nạn nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt.
Trong khi chờ cấp cứu, nên đưa nạn nhân vào nơi có bóng râm thoáng mát, cởi bỏ bớt quần áo. Nếu nhận thấy thân nhiệt nạn nhân quá nóng, hãy dùng mọi cách để làm mát cho họ như:
Dùng quạt để làm mát, áp khăn thấm ướt lên người nạn nhân.
Chườm nước đá vào các vùng bẹn, nách, vì đây là những vị trí có nhiều mạch máu gần với da, khi được làm mát có thể nhanh chóng làm giảm thân nhiệt.
Phòng chống đột quỵ trong mùa nắng nóng
Mùa hè là cao điểm nắng nóng, khi nhiệt độ ngoài trời tăng cao, người cao tuổi nên hạn chế ra ngoài đường, nhất là những lúc nắng gắt, buổi trưa đứng nắng.
Với người mắc bệnh tim mạch, nên dùng máy điều hòa để làm mát. Khi dùng máy điều hòa, chỉ nên khống chế nhiệt độ ở khoảng 27oC và mức chênh lệch trong và ngoài phòng không nên vượt quá 7 độ C. Bởi nếu để nhiệt độ dưới 27 độ thì ra ngoài rất dễ sốc nhiệt.
Ngoài ra, thời tiết nóng khiến cho cơ thể mất nhiều nước, do đó cần chú ý thường xuyên bổ sung đủ nước trong ngày. Việc này sẽ giúp tăng thể tích dịch cơ thể, tránh máu tăng đặc dẫn tới sự hình thành huyết khối (cục máu đông).
Nên tập thói quen khi không khát cũng phải uống đủ nước, vì hầu như người cao tuổi sẽ không cảm thấy khát nước. Có thể bổ sung nước qua việc uống nước ép trái cây, ăn bổ sung canh rau, củ quả mỗi ngày. Đặc biệt, lúc sáng sớm sau khi ngủ dậy, nên uống một cốc nước, mỗi ngày nên bổ sung đủ từ 2 lít nước cho cơ thể. Nếu phải tập luyện thể dục, trước khi tập nên uống 1 cốc nước và cứ sau 20 phút vận động mạnh thì nên bổ sung nước 1 lần.
Mùa nắng nóng nên mặc quần áo nhẹ, rộng, màu sáng, tránh mặc đồ bó khó chịu, đội mũ rộng vàng và nên đeo kính bảo vệ mắt. Khi ra ngoài, cần bôi kem chống nắng để bảo vệ da, với chỉ số chống nắng từ 30 SPF trở lên. Nếu không thật sự cần thiết, nên hủy bỏ các hoạt động ngoài trời, chỉ nên ra ngoài vào buổi sáng sớm và chiều muộn, khi ngoài trời đã tương đối dịu mát.
Hạn chế rượu bia hoặc cà phê, bởi thành phần cồn và cafein sẽ khiến cho cơ thể bị mất nước nhiều hơn, dễ dẫn đến nguy cơ bị đột quỵ mùa nắng nóng.
Đột quỵ có thể xảy ra bất kỳ lúc nào, không chỉ riêng với thời tiết nắng nóng và bạn nên thực hiện tầm soát đột quỵ nếu nhận thấy các dấu hiệu nghi ngờ.
Và đặc biệt, một đối tượng có nguy cơ bị đột quỵ cao nhất mùa nắng nóng. Đó là những người thừa cân béo phì lâu năm.
Bởi vì những người thừa cân béo phì lâu năm hầu hết sẽ có nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch, huyết áp hay mỡ máu cao.
Bởi vì lý do lớn nhất gây ra bệnh mỡ máu cao là do lượng mỡ trong cơ thể nhiều quá, dẫn đến việc cơ thể bị rối loạn chuyển hóa mỡ và là nguy cơ gây nên những bệnh lý nguy hiểm khác.
Vì vậy, giảm cân và kiểm soát lượng mỡ của cơ thể là cách tốt nhất để đề phòng nguy cơ bị đột quỵ, đặc biệt trong mùa nắng nóng.
lamngocdang